Naar een herbestemming tot . . . . .

Gevangenis Wolvenplein krijgt een nieuwe toekomst. Het huidige gebruik is slechts tijdelijk. In 2021 heeft projectontwikkelaar AM het complex gekocht van Het Rijk. De verwachting is dat in 2026 begonnen wordt met de transformatie van het complex en een (her-)opening in 2028.

Bolwerk Wolvenburg is groot 1,3 hectare grond met daarop 8.800 m2 gebouw. Een monument ombouwen naar een herbestemming vraagt mogelijk hoge investeringen, ook om de kosten voor elektriciteit, verwarming en dagelijks onderhoud te verlagen.

Huidig gebruik

Het huidige gebruik is tijdelijk. Cellen zijn geschikt voor zelfstandig werkenden en door meer personen te delen gedurende de week. Grotere ruimtes zijn beschikbaar voor grotere bedrijven of gezamenlijk werkenden. Informeer bij De Stadstuin.

Cateraar Qeet heeft onder de naam De LiK de ruimtes voor speciale gelegenheden: de gevangeniskerk, de expeditie en de sportzaal. De LiK is er voor een speciale gelegenheid, een productpresentatie, bedrijfsbijeenkomst, diner, vergadering of optreden. Groepen kunnen een programma van een dag of dagdeel maken met de activiteiten die worden aangeboden, zie Qeet-Utrecht De LiK.

De eigenaren AM en Levenslang doen de voorbereiding voor de ombouw van de gevangenis naar definitieve functies: wonen, werken, horeca en buurt. Lees meer over deze plannen op pagina AM en team.

In 2014 begon het dromen

Dromen over een nieuwe toekomst. Wat was die droom van Stadsdorp Wolvenburg en de buurt?

Begin 2014 heeft Stadsdorp Wolvenburg met 64 belangstellenden gebrainstormd. De wensen zijn in het verslag van die avond opgenomen. Later dat jaar hebben acht plannenmakers hun idee voor een nieuwe of tijdelijke bestemming van Wolvenburg aan de buurt gepresenteerd. Een enquête is door meer dan 130 belangstellenden ingevuld, zie enquête.

De enquête is in 2018 herhaald, met opnieuw de wensen voor toekomstige invullingen en ervaringen met het tijdelijk gebruik. Die enquête is door 231 deelnemers ingevuld, zie onder de link het resultaat.

Leegstaand onder beheer van Justitie

De periode van een leegstaande gevangenis onder beheer van Justitie was van juni 2014 tot april 2015. Justitie heeft het complex van waardevolle onderdelen ontdaan. Met de directie van de gevangenis waren goede contacten. Wolvenplein was nog even een ‘reserve-gevangenis’.

2015-2021 De Vrije Wolf

In april 2015 kwam de leegstaande gevangenis onder beheer van het Rijksvastgoedbedrijf. Het Rijksvastgoedbedrijf selecteerde in september 2014 een tijdelijk beheerder Bewaakt & Bewoond. In De Vrije Wolf participeerde cateraar Bakx & Meijer.

In januari 2015 stemde de gemeente Utrecht in met een tijdelijk gebruik voor vijf jaar (te verlengen met vijf jaar). Plannenmakers van het eerste uur konden hun ‘droom’ verwezenlijken: Kunstliefde met Onder Controle in mei 2015. Op Culturele Zondag 3 mei 2015 waren de eerste rondleidingen. HACKING HABITAT was februari-juni 2016 een internationale kunstmanifestatie. Succesvol was Gajes in de Bajes met Escaperooms tot 2020 en het gebruik van werkruimtes en cellen begon voor zelfstandig werkenden en kleine organisaties.

Gebruik vanaf 2021

Het tijdelijk gebruik is voortgezet onder de nieuwe eigenaren. In de gevangenis kunnen ruimtes gehuurd worden voor zelfstandigen of grotere organisaties. Ook bijeenkomsten voor een dagdeel of meer zijn mogelijk. De Stadstuin verhuurt ruimtes en Qeet zorgt met De LiK voor de evenementen.

De gevangenis is open voor een rondleiding, de eerste zaterdagmiddag is het Bezoekersuur. Groepen kunnen boeken voor een eigen dag en tijd. Zie op deze site onder het kopje Rondleiding.

Traject van herontwikkeling

De verkoop van Wolvenburg startte in 2020. Het Rijksvastgoedbedrijf deed dit namens eigenaar Het Rijk en het was een openbare verkoop. Het visiedocument voor de verkoop lag aan de basis van de voorwaarden voor verkoop en nieuwe bestemmingen.

Het RVB verkocht niet aan iedereen, potentiële kopers moesten over bewezen ervaring beschikken met het ontwerpen, (her)ontwikkelen, bouwen of financieren van projecten. Via een selectie nodigde het RVB alleen geschikt gebleken kopers uit voor de inschrijving. Er waren veertien partijen die aan de basiseisen voldeden. De vijf partijen met de best beoordeelde plannen gingen door naar de biedingsfase. Er moest een onvoorwaardelijk bod gedaan worden, dat betekende na verkoop een directe overdracht van het eigendom met alle lusten en lasten van dien. Drie partijen hebben een bod gedaan. Projectontwikkelaar AM in combinatie met investeerders onder de naam Levenslang CV hadden het hoogste bod.

Lees meer over de procedure van verkoop in het artikel -een gevangenis te koop: ‘Verkoopprocedure PI Wolvenplein ofwel bolwerk Wolvenburg te Utrecht’. Het tijdelijk gebruik wordt voortgezet.

De realiteit

De herbestemming van de voormalige gevangenis wordt zorgvuldig voorbereid. De realiteit leert dat er jaren overheen gaan.

De realiteit kan hard zijn:

1. In 2013 is bekend gemaakt dat de gevangenis zou sluiten. De sluiting was in juni 2014 en het Rijk ging verkopen. Dat liet zich niet makkelijk plannen, de stappen van het rijksvastgoedbedrijf waren uiterst zorgvuldig.
2. Wat mag met het gebouw? De in 1856 geopende gevangenis is de oudst behouden gebleven cellulaire gevangenis van Nederland en een Rijksmonument. Wat mag anders worden: aan het gebouw en aan het gebruik. Dat heeft de Gemeente in een Visiedocument vastgelegd.
3. De ontsluiting via het Wolvenplein is beperkt. De gemeente heeft in het Visiedocument de optie voor een brug over de singel opgenomen. Dat is een lang gekoesterde wens van de gemeente om parkeergarage Grifthoek beter te exploiteren en de binnenstad te ontdoen van auto’s.
4. Utrecht wil in 2030 energieneutraal zijn! Kan dit gebouw een duurzame toekomst krijgen? Dat wordt een hele uitdaging! (Warmte van de stadsverwarming is geen excuus voor de energierekening).
5. Het primaat over een nieuwe toekomst ligt bij de nieuwe eigenaar en die is sinds 2021 bekend. De gemeente Utrecht is faciliterend en stelt hoge eisen.
6. Een economisch rendabel plan is noodzakelijk. AM gaat de te realiseren woningbouw verkopen aan WoonIn en kopers. Levenslang wil het gevangeniskruis exploiteren als hotel en werkplekkencentrum.
7. Het wijzigen van een bestemmingsplan is niet eenvoudig. Een uitgebreide procedure met de gemeente is noodzakelijk inclusief veel adviserende en ondersteunende rapporten. Het eindresultaat telt daarbij zwaar, niet de tijd die het kost. De gemeenteraad moet het plan nog goedkeuren. De verwachting is dat alle vergunningen in 2026 afgerond zijn.
8. Na het afgeven van de vergunningen kan het gebouwencomplex verbouwd worden naar de nieuwe functies. Wordt daar in 2026 mee begonnen, dan start het nieuwe gebruik in 2028.

Bijgewerkt 5-10-2024