Naar een herbestemming tot . . . . .

Gevangenis Wolvenplein krijgt een nieuwe toekomst. Het huidige gebruik is slechts tijdelijk. In 2021 heeft projectontwikkelaar AM het complex gekocht van Het Rijk.

Bolwerk Wolvenburg is groot 1,3 hectare grond met daarop 8.800 m2 gebouw. Een monument ombouwen naar een herbestemming vraagt mogelijk hoge investeringen, daarnaast zijn de kosten voor elektriciteit, verwarming en dagelijks onderhoud hoog.

Huidig gebruik

Het huidige gebruik is tijdelijk. De Stadstuin doet het beheer van de werkruimtes. Cellen zijn geschikt voor zelfstandig werkenden en door meer personen te delen gedurende de week. Grotere ruimtes zijn beschikbaar voor grotere bedrijven of gezamenlijk werkenden. Informeer bij De Stadstuin.

Cateraar Qeet heeft onder de naam De LiK de ruimtes voor speciale gelegenheden: de gevangeniskerk, de expeditie en de sportzaal. De LiK is er voor een speciale gelegenheid, een productpresentatie, bedrijfsbijeenkomst, diner, vergadering of optreden. Groepen kunnen een programma van een dag of dagdeel maken met de activiteiten die worden aangeboden, zie Qeet-Utrecht De LiK.

Team AM doet de voorbereiding voor de ombouw van de gevangenis naar definitieve functies: wonen, werken, horeca en buurt. Lees meer over deze plannen op pagina AM en team.

De vraag voor herbestemming van Wolvenplein begon in 2013, toen kondigde het Rijk de verkoop aan. Lees meer over de dromen van het begin, het tijdelijk gebruik sinds 2015 en de realiteit waar de herbestemming mee te maken krijgt.

In 2014 begon het met dromen

Dromen over een nieuwe toekomst. Het goede begint als je je dromen trouw blijft. Wat was die droom van Stadsdorp Wolvenburg en de buurt? Lees verder over de dromen en de realiteit.

In juni 2014 werd de al sinds 1856 functionerende gevangenis gesloten. Een nieuwe bestemming geef je niet vlot aan een zo oud en lastig gebouw, en waarom zou je. De gevangenis staat ook nog eens op één van de weinige bolwerken van de stad. Laten we over een bestemmingswijziging eerste goed nadenken.

Begin 2014 heeft Stadsdorp Wolvenburg met 64 belangstellenden gebrainstormd. De wensen zijn in het verslag van die avond opgenomen. Later dat jaar hebben acht plannenmakers hun idee voor een nieuwe of tijdelijke bestemming van Wolvenburg aan de buurt gepresenteerd. Met een enquête hebben meer dan 130 belangstellenden vragen in een eerste enquête beantwoord.

De wensen voor drie perioden zijn geïnventariseerd: leegstand onder beheer van Justitie, de periode van verkoop onder beheer van het Rijksvastgoedbedrijf en de definitieve bestemming. De enquête is in 2018 herhaald, met opnieuw de wensen voor toekomstige invullingen en ervaringen met het tijdelijk gebruik. Die enquête is door 231 deelnemers ingevuld, zie onder de link het resultaat.

Leegstaand onder beheer van Justitie

De periode van een leegstaande gevangenis onder beheer van Justitie was van juni 2014 tot april 2015. Justitie heeft het complex van waardevolle onderdelen ontdaan. Met de directie van de gevangenis waren goede contacten.

Plannenmakers zijn rondgeleid door de gebouwen, een groep studenten heeft voor haar afstudeerwerk een rondleiding gehad en als buurt hebben we de buurtmaaltijd in en bij het complex georganiseerd inclusief rondleidingen. Buiten een beperkt aantal andere bezoeken is het complex gesloten gebleven voor derden, anders dan voor Justitie, het was immers nog een ‘reserve-gevangenis’.

Van april 2015 tot september 2021 exploitatie De Vrije Wolf

De tweede fase begon in april 2015: een leegstaande gevangenis onder beheer van het Rijksvastgoedbedrijf. Het Rijksvastgoedbedrijf selecteerde in september 2014 de tijdelijk beheerder Bewaakt & Bewoond. In De Vrije Wolf participeerde cateraar Bakx & Meijer.

In januari 2015 stemde de gemeente Utrecht in met een tijdelijke nieuwe bestemming voor vijf jaar (te verlengen met vijf jaar). Plannenmakers van het eerste uur konden hun ‘droom’ verwezenlijken: Kunstliefde met Onder Controle in mei 2015. Op Culturele Zondag 3 mei 2015 waren de eerste rondleidingen. HACKING HABITAT was februari-juni 2016 een internationale kunstmanifestatie.

Succesvol was het bedrijf Gajes in de Bajes met Escaperooms. Ook Celblok-B en De Black Box zijn door het bedrijf ontwikkelde spelen voor groepen. Ook tijdens een team of bedrijfsbijeenkomst konden deze spelen geboekt worden.

Gebruik vanaf september 2021

In de gevangenis kunnen ruimtes gehuurd worden voor zelfstandigen of grotere organisaties. Ook bijeenkomsten voor een dagdeel of meer zijn mogelijk. De Stadstuin verhuurt ruimtes en De LiK zorgt voor de evenementen.

Iedereen die dat wil kan de gevangenis voor een rondleiding bezoeken, de eerste zaterdagmiddag Bezoekersuur. Groepen kunnen boeken voor een eigen dag en tijd. Zie op deze site onder het kopje Rondleiding. Met het verhaal van het gevangeniswezen tussen 1856 en 2014 wordt een wandeling door de gevangenis gemaakt.

Herontwikkeling door een nieuwe eigenaar

De verkoop van Wolvenburg startte in 2020. Het Rijksvastgoedbedrijf deed dit namens eigenaar Het Rijk en het was een openbare verkoop. Het visiedocument voor de verkoop lag aan de basis van de voorwaarden voor verkoop en nieuwe bestemmingen.

Het RVB verkocht niet aan iedereen, potentiële kopers moesten over bewezen ervaring beschikken met het ontwerpen, (her)ontwikkelen, bouwen of financieren van projecten. Via een selectie nodigde het RVB alleen geschikt gebleken kopers uit voor de inschrijving. Er waren veertien partijen die aan de basiseisen voldeden. De vijf partijen met de best beoordeelde plannen gingen door naar de biedingsfase. Er moest een onvoorwaardelijk bod gedaan worden, dat betekende na verkoop een directe overdracht van het eigendom met alle lusten en lasten van dien. Drie partijen bleken daartoe bereid en deden een bod. Projectontwikkelaar AM in combinatie met investeerders onder de naam Levenslang CV hadden het hoogste bod.

De nieuwe eigenaar overlegt met de gemeente voor een nieuwe bestemming. Dat overleg is in 2021 begonnen en wordt mogelijk pas in 2025 afgerond met een nieuw bestemmingsplan en een goedkeurende omgevingsvergunning. Tot die tijd kan het tijdelijk gebruik voortgezet worden. Lees meer over de procedure van verkoop in het artikel -een gevangenis te koop: ‘Verkoopprocedure PI Wolvenplein ofwel bolwerk Wolvenburg te Utrecht’.

De realiteit

De herbestemming van Wolvenburg heeft een goede voorbereiding nodig, want de realiteit.

De realiteit kan hard zijn:

1. Het voornemen tot het sluiten van de gevangeniswerd in 2013 bekend. De sluiting was in juni 2014 en het Rijk zou gaan verkopen. Maar dat liet zich niet makkelijk plannen, de stappen van het rijksvastgoedbedrijf waren uiterst zorgvuldig.
2. Wat mag met het gebouw? De in 1856 geopende gevangenis is de oudst behouden gebleven cellulaire gevangenis van Nederland en een Rijksmonument. Wat mag er wel en wat mag er niet veranderd worden. Daarover heeft de Gemeente een Visiedocument vastgesteld.
3. Wat mag in deze omgeving? Een verandering van het bestemmingsplan is noodzakelijk voor een nieuwe invulling. Het bestemmingsplan van de binnenstad (zie artikelen) geeft geen uitsluitsel, het structuurplan van de binnenstad duidt wel een richting naar wonen en ondersteunende functies (noordelijk binnenstad). Zijn de door Team AM voorgestelde plannen acceptabel voor Wolvenburgers, de stad Utrecht en haar gemeenteraad? Het plan voldoet aan de in het Visiedocument voorgestelde mogelijkheden.
4. Utrecht wil in 2030 energieneutraal zijn! Het gebouw moet een duurzame toekomst krijgen, een hele uitdaging! (Dat er verwarmd wordt met stadsverwarming is geen excuus voor de energierekening).
5. De ontsluiting via het Wolvenplein is beperkt. De gemeente heeft in het Visiedocument de optie voor een brug over de singel opgenomen, een lang gekoesterde wens om parkeergarage Grifthoek beter te exploiteren.
6. Een economisch rendabel plan is noodzakelijk. AM gaat de te realiseren woningbouw verkopen aan WoonIn en kopers. Levenslang gaat het gevangeniskruis exploiteren als hotel en werkplekkencentrum.
7. Het primaat over een nieuwe toekomst ligt bij de nieuwe eigenaar en die is sinds 2021 bekend. De gemeente Utrecht is faciliterend, maar stelt hoge eisen.

Bijgewerkt 5-02-2024